Son günlerde yazılı ve görsel medyada, Ankara'da hizmet veren özel halk otobüslerinin 1 Şubat 2025 tarihinden itibaren indirimli ve ücretsiz tarifelerden yararlanan yolcuları taşımayacaklarına ilişkin haberler yer almıştır.
Ayrımcılık yasağı, uluslararası insan hakları hukukunun temelinde yer almakta ve pek çok uluslararası ve bölgesel insan hakları sözleşmesinde de özel olarak düzenlenmektedir. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 2’nci maddesi, Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi'nin 2'nci maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 14'üncü maddesi bu çerçevede ayrımcılık yasağına ilişkin temel ilkeleri ortaya koymaktadır. Ayrımcılık yasağı, eşitlik ilkesinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Kanun önünde eşitlik” başlıklı 10’uncu maddesinde herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşit olduğu belirtilmiştir.
6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu’nun 3’üncü maddesinde hukuken tanınan hak ve hürriyetlerden yararlanmada “cinsiyet, ırk, renk, dil, din, inanç, mezhep, felsefi ve siyasi görüş, etnik köken, servet, doğum, medeni hâl, sağlık durumu, engellilik ve yaş” temellerine dayalı ayrımcılık yasaklanmıştır. Aynı Kanun’un “Ayrımcılık yasağının kapsamı” başlıklı 5’inci maddesinde ulaşım hizmetleri sunan kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişilerinin yürüttükleri faaliyetler bakımından bu hizmetlerden yararlanmakta olan veya yararlanmak üzere başvurmuş olan ya da bu hizmetler hakkında bilgi almak isteyen kişi aleyhine ayrımcılık yapamayacağı ifade edilmiştir.
Seyahat özgürlüğü ulusal ve uluslararası düzeyde birçok düzenleme ile güvence altına alınmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 23’üncü maddesine göre: “Herkes yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir.” Seyahat özgürlüğü insanın hayati fonksiyonlarını devam ettirebilmesi, sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlayarak geliştirebilmesi için sahip olması gereken asgari düzeydeki haklar arasında yer almaktadır.
8/1/2002 tarihli ve 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 1’inci maddesinde belediyelere, belediyeler tarafından kurulan şirketlere, birlik, müessese ve 2 işletmelere veya belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz veya indirimli olarak yararlanacak kişiler sayılmıştır. Anılan hükme göre, asgari %40 engelli bireyler, ağır engelli bireyler ile bir kişiyi geçmemek üzere refakatçileri, gaziler, gazi ve şehit yakınları, 65 yaşını doldurmuş Türk vatandaşları ücretsiz seyahat hakkından faydalanabilmektedir.
4/3/2014 tarihli ve 28931 sayılı Ücretsiz veya İndirimli Seyahat Kartları Yönetmeliği’nin “Ücretsiz seyahat hakkından yararlanacak kişiler” başlıklı 4’üncü maddesinde de belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanabilecek kişiler sayılırken Yönetmelik’in 5’inci maddesinde 60 yaş ve üstü bireylerin ücretsiz veya indirimli yolculuk hakkı düzenlenmiştir.
4736 sayılı Kanun, belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketleri de kapsamaktadır. Mezkûr Kanun’un 1’inci maddesinin yedinci fıkrasında ilgili kurumlar, belediyeler ile belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlerin, ücretsiz ve indirimli seyahat hakkının kullanılması ile ilgili olarak gerekli tedbirleri alacağı düzenlenmiştir. Ayrıca ücretsiz veya indirimli seyahat hakkının kullandırılmaması hâlinde bu haktan faydalandırılmayan her kişi için toplu taşıma aracının tarifesi üzerinden elli tam bilet bedeli tutarında idari para cezasının mülki idare amiri tarafından uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.
Temel misyonu insan onurunu temel alarak kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi olan Kurumumuz, söz konusu kurumsal misyonu çerçevesinde yazılı ve görsel medyaya yansıyan iddiaları yakından takip etmektedir.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.