Sosyal medyada Çanakkale Belediyesi tarafından yabancı uyruklular için uygulanan nikâh kıyma ücretinin 25.000 TL’ye çıkarıldığına ilişkin haberler yer almıştır. Çanakkale Belediyesi resmi internet sayfasında Belediye Meclisinin 2024 dönemi Kasım ayı Meclis Toplantısında 2025 Mali Yılı Ücret Tarifesine oyçokluğu ile karar verildiği ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için 2025 yılı için 2.500 TL olarak belirlenen nikâh kıyma ücretinin yabancı uyruklular için 25.000 TL olarak belirlendiği açıklanmıştır.[1]

Evlenme ve aile kurma hakkı; İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (İHEB), Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (MSHS) ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde (AİHS) düzenlenmiştir. İHEB’in 16’ncı maddesinin birinci fıkrası şu şekildedir: “Evlenme çağına gelen her erkek ve kadın, ırk, uyrukluk ve din bakımlarından hiçbir kısıtlamaya uğramaksızın evlenmek ve aile kurmak hakkına sahiptir.” Benzer biçimde MSHS’nin 23’üncü maddesi ile AİHS’in 12’nci maddesinde de evlilik çağına gelen her bireyin evlenme ve aile kurma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. Evlenme hakkını aşırı derece zorlaştıran prosedürlere yer verilmesi veya bunların ayrımcı bir şekilde uygulanması AİHS’e aykırılık teşkil edecektir (AİHM, K. M./Birleşik Krallık, B. No: 30309/96, 9/4/1997, para. 2).

Bireylerin evlenme ve aile kurma hakkı, aynı zamanda Anayasa’nın 5’inci ve 17’nci maddelerinde yer alan kişinin maddi ve manevi varlığını geliştirme hakkıyla da doğrudan ilişkilidir. Temeli insan onuruna dayanan insan haklarının korunmasının en önemli amacı ise, insanın en temel ihtiyacı olan maddi ve manevi varlığını korumaktır. Bu çerçevede bireyin biyolojik ve sosyal açıdan ihtiyacı olan temel haklarından evlenme ve aile kurma hakkının ihlal edilmesi kişinin maddi ve manevi varlığını korumasına ve geliştirmesine de ket vurmaktadır.

Irk, renk ve etnik köken temellerinde ayrımcılık yasağı ise ulusal ve uluslararası belgelerde güvence altına alınmıştır. Irk ayrımcılığı uluslararası belgelerde İHEB, Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Sözleşme, MSHS ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Sözleşme, AİHS ve Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartıyla; ulusal belgelerde ise başta Anayasa olmak üzere 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu ile ırk ve etnik köken temelinde ayrımcılık yasaklanmıştır.

Irk ayrımcılığı; toplumsal barış açısından tehlikeli sonuçlara sebebiyet verebileceğinden özel önem verilmesi gereken bir ayrımcılık türüdür. Demokratik ülkelerde toplum anlayışı, farklılıkları bir tehlike olarak değil, zenginlik olarak değerlendirmekte; demokratik bir toplum, çoğulculuk ve değişik kültürlere saygı ilkelerini esas almaktadır.

Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Sözleşme’nin 1’inci maddesine göre ırk ayrımcılığı terimi; siyasal, ekonomik, sosyal, kültürel veya kamusal yaşamının her hangi bir alanında, insan hakları ve temel özgürlüklerin eşit ölçüde tanınmasını, kullanılmasını veya bunlardan yararlanılmasını kaldırma veya zayıflatma amacına sahip olan veya bu sonuçları doğuran ırk, renk, soy, ulusal veya etnik kökene dayanarak her hangi bir ayırma, dışlama, kısıtlama veya ayrıcalık tanıma anlamına gelmektedir. Mezkûr Sözleşme’nin 5’inci maddesinde ise kişilerin herhangi bir ırk ayrımcılığına maruz kalmaksızın kamuya açık tüm mekânlardan ve hizmetlerden yararlanma hakkına sahip olduğu belirtilmektedir. Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu (ECRI) Irkçılık, Yabancı Düşmanlığı, Anti-Semitizm ve Hoşgörüsüzlükle Mücadele başlıklı 1 No.lu Genel Politika Tavsiye Kararı’nda, taraf devletlere “Kamu hizmetleri ile sağlık, eğitim hizmetleri ve sosyal hizmetler gibi kamusal nitelik taşıyan hizmetlerin, toplum üyeleri arasında hiçbir ayrım gözetemeyecek şekilde herkese açık olmasını temin etmek” tavsiyesinde bulunmuştur.

6701 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinde emredici hüküm olarak herkesin hukuken tanınmış hak ve özgürlüklerden yararlanmada eşit olduğu ifade edilerek; ırk, renk ve etnik köken temellerinde kişilere ayrımcı muamelede bulunulması yasaklanmıştır. Mezkûr Kanun’un ayrımcılık yasağının kapsamını düzenleyen 5’inci maddesinde ise; sosyal hizmet sunan kamu kurum ve kuruluşlarınca bu hizmetlerden yararlanmakta olan veya yararlanmak üzere başvurmuş olan kişiler aleyhine ayrımcılık yapılamayacağı hüküm altına alınmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Meclisin görev ve yetkileri” başlıklı 18’inci maddesinin f bendinde “Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek” belediye meclisinin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. Yine 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun “Ücrete tabi işler” başlıklı 97’nci maddesi şu şekildedir: “Belediyeler bu Kanunda harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkilidir. Belediye’ye tekel olarak verilmiş işler kendi özel hükümlerine tabidir.” Dolayısıyla gerek Belediye Kanunu gerekse de Belediye Gelirleri Kanunu, belediyelere nikâh tarifesini düzenleme yetkisi ve görevi vermektedir. Ancak ilgili belediyeler bu hizmetlerin sunumunda hem Anayasa’nın 10’uncu maddesinde korunan kanun önünde eşitlik ilkesini hem de 6701 sayılı Kanun’da belirtilen eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağı hükümlerini nazara alarak idari işlem tesis etmelidirler.

6701 sayılı Kanunun 9’uncu maddesinin birinci fıkrasının (g) bendine göre; “ayrımcılık yasağı ihlallerini resen veya başvuru üzerine incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve sonuçlarını takip etmek” Kurumun görevleri arasında sayılmaktadır. Söz konusu olay, temel misyonu; insan haklarını korumak ve geliştirmek, ayrımcılığı önlemek ve kişilerin eşit muamele görmesini sağlamak olan Kurumumuz tarafından yakından takip edilmektedir.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.