Türkiye’deki Sivil İzleme Kurullarının Gelişme İhtiyaçları Hakkında Değerlendirme Ziyareti

Adalet Bakanlığı ve Avrupa Konseyi’nin Ortak Desteği ile yürütülen "Türkiye’deki Sivil İzleme Kurullarının Avrupa Standartları Doğrultusunda Etkililiğinin Arttırılması Projesi” kapsamında Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü temsilcileri ve Avrupa Konseyi Proje Temsilcileri TİHEK Başkanı Süleyman Arslan’a istişare amaçlı bir ziyarette bulundular. Ziyaret heyeti, ceza infaz kurumlarında sivil denetimin güçlendirilmesi amacıyla Avrupa Konseyinin teknik desteğiyle yürütülecek ve 3 yıl sürecek olan proje hakkında bilgi verip, Birleşmiş Milletler İşkence ve Kötü Muameleye Karşı Ek Protokol (OPCAT) gereğince Ulusal Önleme Mekanizması görevini yürüten TİHEK’in görüşlerini aldılar.

TİHEK Başkanı Arslan, TİHEK’in Ulusal Önleme Mekanizması görevi kapsamında Ceza İnfaz Kurumları, nezarethane, geri gönderme merkezi, psikiyatri merkezi, geçici barınma merkezi gibi alıkonulma merkezleri ve koruma mekanlarına yaptıkları ziyaretler hakkında bilgi verdi. Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurullarının Türkiye için önemli bir kazanım olduğunu ifade eden Arslan, sivil izleme kurulları ile işbirliğini ve birlikte çalışmayı Kurum olarak önemsediklerini, sivil izleme kurulları tarafından hazırlanan raporların TİHEK ile paylaşılmasının çok önemli olduğunu belirtti. Bu bağlamda neler yapılabileceğinin istişare edildiği, 19 Temmuz 2019 tarihinde  gerçekleşen, “Türkiye’deki Sivil İzleme Kurullarının Gelişme İhtiyaçları”  konulu değerlendirme ziyaretine Avrupa Konseyi Proje Danışmanları George Tugushi ve Ilvija Puce, Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünden Tetkik Hâkimleri Dr. Hüseyin Şık ve Rıdvan Özkan ve diğer proje yetkilileri, TOBB Üniversitesi Öğretim Üyesi Duygu Çağlar Doğan ile TİHEK Ulusal Önleme Mekanizması Koordinatörü Abdülmuttalip Zararsız, İnsan Hakları ve Eşitlik Uzmanları Ezgi Kaşkaval Okyay, Çiğdem Çelik, Merve Sisli ve Sümeyye Zehra Güleç Kayış katıldılar.

 

Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları

Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları, 21/06/2001 tarih ve 24439 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4681 sayılı Kanun ile kurulmuş olup ceza infaz kurumlarının tamamen bağımsız kurullar tarafından denetlenmesinin sağlanmasını amaçlamaktadır. 4681 sayılı Kanun, yürürlükteki mevzuat ve ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerle belirlenen ilkeler çerçevesinde ceza infaz kurumları ve tutukevlerinin yönetim, işleyiş ve uygulamalarını yerinde görmek, incelemek, bilgi almak ve tespitlerini rapor haline getirerek yetkili ve ilgili mercilere sunmak üzere, ceza infaz kurumları ve tutukevleri izleme kurullarının kurulmasına, görev ve yetkilerine ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir. Buna göre; İzleme kurulları, ilgili olduğu infaz kurumunu en az iki ayda bir olmak üzere, gerekli gördüğü her zaman ziyaret edebilmektedir. Adalet Bakanlığı izleme kurullarının raporlarında belirtilen tavsiyeleri karşılamak üzere gerekli tedbirleri almakta, yıl sonunda önceki yıla ilişkin tavsiyelerden hangilerinin karşılandığı, hangilerinin karşılanamadığı konularında bir rapor yayımlayarak ilgili makamlara göndermekte ve kamuoyunun bilgilendirilmesini sağlamaktadır.

 

Ulusal Önleme Mekanizması

20.04.2016 tarihli ve 29690 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6701 sayılı Kanun ile Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) kurulmuş olup işkence ve kötü muameleyle etkin mücadele etmek ve bu konuda ulusal önleme mekanizması (UÖM) işlevini yerine getirmekle de görevlendirilmiştir. Kurumun UÖM görevi, İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsanî veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol (OPCAT) hükümleri çerçevesinde yerine getirilmektedir.  UÖM, “İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsanî veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol hükümleri çerçevesinde kişilerin özgürlüklerinden yoksun bırakıldığı yerlere düzenli ziyaretler yapmak üzere oluşturulan sistemi” ifade etmektedir.

Ulusal Önleme Mekanizması’nın görevleri şunlardır:

a) Kişilerin özgürlüklerinden yoksun bırakıldığı yerlere haberli veya habersiz düzenli ziyaretler gerçekleştirmek ve bu yerlerdeki muamele ve koşulların iyileştirilmesi amacıyla ilgili makamlara tavsiyede bulunmak,

b) Ziyaretlere ilişkin raporları ilgili kurum ve kuruluşlara iletmek ve Kurulca gerekli görülmesi durumunda kamuoyuna açıklamak,

c) Ceza infaz kurumları ve tutukevleri izleme kurulları, il ve ilçe insan hakları kurulları ile diğer kişi, kurum ve kuruluşların bu gibi yerlere gerçekleştirdikleri ziyaretlere ilişkin raporları incelemek ve değerlendirmek,

ç) Görev alanıyla ilgili mevzuat çalışmalarını izlemek, değerlendirmek, bunlara ilişkin görüş ve önerilerini ilgili mercilere bildirmek,

d) Ulusal önleme mekanizmasıyla ilişkili başvuruları incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve sonuçlarını takip etmek,

e) İşkence ve kötü muameleyle mücadele amacıyla bilgilendirme ve farkındalık yaratma çalışmaları yürütmek,

f) Cumhurbaşkanlığına ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulmak üzere, işkence ve kötü muameleyle mücadele alanlarında yıllık raporlar hazırlamak,

g) Düzenli yıllık raporlar dışında, gerek görüldüğünde özel raporlar yayımlamak,

ğ) İşkence ve kötü muamele alanındaki uluslararası gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek, alanındaki uluslararası kuruluşlarla ilgili mevzuat dâhilinde işbirliği yapmak,

h) İşkence ve kötü muamele alanında faaliyet yürüten kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, meslek kuruluşları ve üniversitelerle işbirliği yapmak.

ı) Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası insan hakları sözleşmelerinin uygulanmasını izlemek, bu sözleşmeler uyarınca kurulan inceleme, izleme ve denetleme mekanizmalarına Devletin sunmakla yükümlü olduğu raporların hazırlanması sürecinde, ilgili sivil toplum kuruluşlarından da yararlanmak suretiyle görüş bildirmek, bu raporların sunulacağı uluslararası toplantılara temsilci göndererek katılmak.

i) İşkence ve kötü muamele iddialarına ilişkin başvuruları incelemek ve karara bağlamak.

 

Ulusal Önleme Mekanizmasının yetkileri şunlardır:

1. Kamu kurum ve kuruluşlarından ilgili bilgi ve belgeleri istemek, incelemek ve bunların örneklerini almak.
2. İlgililerden yazılı ve sözlü bilgi almak.
3. Başvurularla ilgili özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları yerleri ziyaret etmek, buralarda inceleme yapmak.
4. Gerektiğinde kötü muameleye maruz kaldığı iddia edilen kişi ya da kişilerle görüşmek