Bilindiği üzere, Kurumumuzun Ulusal İnsan Hakları Kurumları Küresel Ağı’na (GANHRI) akredite olması Kurumun kurulduğu andan itibaren başlıca hedeflerinden biri olmuştur. Avrupa Birliği’ne Katılım için Ulusal Eylem Planı (2021-2023) 23 No’lu Yargı ve Temel Haklar Faslında “Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun kurumsal yapısının Birleşmiş Milletler (BM) Paris Prensipleri doğrultusunda güçlendirilerek, GANHRI tarafından A statüsünde akredite edilmesi” hususu,  İnsan Hakları Eylem Planı (2021-2023) Faaliyet 1.2.a.’da ise “ Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun yapısının, BM Ulusal İnsan Hakları Kurumları Statüsüne İlişkin Prensipler ile uyumlu hale getirilmesi ve 1 yıl içerisinde GANHRI akreditasyonu almasının sağlanması” tedbirlerine özellikle yer verilmiştir.

İlgili politika hedefleri doğrultusunda Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurulu, 13.07.2021 tarihinde aldığı 2021/170 sayılı karar ile GANHRI’ye akredite olma süreci ile ilgili hazırlıkların başlatılmasına ve gerekli çalışmaların yürütülmesine oy birliğiyle karar vermiştir. Söz konusu Kurul kararı doğrultusunda ilgili niyet beyanı ve destekleyici dokümanlar Kurumumuz tarafından resmi yazıyla Cenevre’de bulunan Akreditasyon Alt Komitesi (SCA) Sekreterliği’ne iletilmiştir. Akreditasyon sürecine ilişkin yazılı aşamanın tamamlanmasının ardından, 3 Ekim 2022 tarihinde Kurum Başkanımız Prof. Dr. Muharrem KILIÇ ve beraberindeki heyet, SCA üyeleriyle çevrimiçi bir toplantı gerçekleştirmiştir. 10 Ekim 2022 tarihinde SCA Sekreterliği tarafından iletilen Ekim 2022 Akreditasyon Raporunda, Kurumumuzun B statüsünde akredite edilmesine karar verildiği belirtilmiştir.

Akreditasyon süreci ulusal insan hakları kurumlarının çalışmaları için esas teşkil etmektedir. Nitekim akreditasyon;

• Kurumların güvenilir ve bağımsız bir aktör olduğuna dair bir kanıt sunmaktadır.
• Kurumların SCA’nın tavsiyelerini yansıtarak ve bu öneriler doğrultusunda hareket ederek çalışmalarını geliştirmelerini olanaklı hale getirmektedir.
• Kurumlara Paris Prensiplerini kendi ulusal bağlamlarında uygulamaları konusunda yardımcı olmaktadır.
• Kurumsal bağımsızlıklarını, çoğulculuklarını, etkililiklerini ve hesap verebilirliklerini sağlamaya yardımcı olmaktadır.

GANHRI düzeyinde akredite oluşumuzun ikinci yılında Kurumumuzun yapısının daha da güçlendirilmesi ve Paris Prensipleri ile tam uyumlu hale getirilmesi için çalışmalar yürütülmesi üst politika belgelerinden On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028) ve 2024 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programlarında da önemsenen hususlar arasında yer almıştır.

Akreditasyon ile birlikte Kurumumuz uluslararası toplum nezdinde de ülkemizin ulusal insan hakları kurumu olarak kabul edilmiş ve GANHRI’ye üye bir Kurum olarak uluslararası ve bölgesel toplantılara katılma fırsatına sahip olmuştur. Ayrıca BM Denetim Mekanizmalarına ve İnsan Hakları Konseyi’nin Evrensel Periyodik İnceleme Mekanizması süreçlerine rapor sunma imkanı elde etmiştir. Bu gelişme ile birlikte Kurumumuz SCA’nın da tavsiye ettiği üzere uluslararası insan hakları sistemleri ile etkileşimini yoğun ve etkin bir biçimde arttırmıştır. 2021 yılından itibaren düzenli olarak hazırlanan Periyodik Uluslararası İnsan Hakları İzleme Bültenlerinin 39. sayısı yayımlanmıştır. Uluslararası ölçekte insan hakları alanında çalışan uluslararası kuruluşlar ve akran ulusal insan hakları kurumlarının güncel faaliyetlerinin takip edildiği bültene Kurumumuz internet sitesi üzerinden Türkçe ve İngilizce olarak erişilebilmektedir.

İki yıl içerisinde Kurumumuz, GANHRI, BM Genel Sekreterliği, İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, BM nezdinde bağımsız uzmanlar ve özel raportörler tarafından hazırlanan 21 “Call for Input” modülüne; Avrupa Konseyi ve ENNHRI gibi uluslararası paydaşların bölgesel ve küresel düzeyde hazırlanan toplam 61 raporuna katkı sağlamıştır. Ayrıca BM Çocuk Hakları Komitesi, BM Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunması Komitesi, BM İşkenceye Karşı Komite, BM İnsan Hakları Komitesi ve BM İnsan Hakları Konseyi Türkiye görüşmelerine, ulusal ve bağımsız raporlama süreçlerine aktif biçimde katılım sağlamıştır.  

SCA Kurumumuzun insan hakları ihlallerini ele alma ve takip faaliyetleri gerçekleştirme çabalarını güçlendirmesini tavsiye etmiştir. Bu tavsiye uyarınca Kurumumuz, insan haklarının korunması amacıyla hazırlamış olduğu rapor ve kararlarında yer verdiği tüm tavsiyelerin takibi amacıyla yoğun biçimde izleme faaliyetlerini sürdürmektedir. Ayrıca insan haklarının geliştirilmesi vizyonu doğrultusunda insan haklarına yönelik kamuoyu farkındalığını arttırıcı dokümanlar hazırlamakta; çevrimiçi ve fiziksel çalıştaylar, paneller, sempozyumlar, sergiler, eğitimler ve söyleşiler düzenlemektedir.

Bunlara ek olarak SCA ilgili tüm paydaşlarla düzenli ve yapıcı etkileşimin geliştirilmesi ve resmileştirilmesini tavsiye etmiştir. Bu kapsamda insan hakları alanında çalışan kamu kurumları, üniversiteler, barolar ve sivil toplum kuruluşları gibi paydaşlarla iş birliği geliştirilmekte; imzalanan iş birliği protokolleri ile ortak projeler yürütülmektedir. İş birliği kapsamında Kurumumuz yerel ölçekte faaliyet gösteren ilgili paydaşların temsilcilerini insan hakları sorunlarını tartışmak üzere illerde istişare toplantıları; ayrımcılık yasağıyla ilgili konularda ise sorunları ve çözüm önerilerini tartışma ve bu konularda bilgi ve görüş alışverişinde bulunma amacıyla Ayrımcılıkla Mücadele İstişare Komisyonu toplantıları düzenlemektedir. Söz konusu toplantılar SCA’nın tavsiyesi uyarınca da ilgili paydaşlarla iş birliğinin resmi ve sürdürülebilir biçimde gerçekleşmesine olanak tanımıştır.  

Akreditasyonun bir neticeden ziyade kurumsal yapının ve faaliyetlerin Paris Prensiplerine uygunluğunun değerlendirdiği bir döngüyü ifade ettiğinin altının çizilmesi gerekmektedir. Bu sebeple de B düzeyin getirdiği fırsatları değerlendirmekte; A statü akredite olabilmek için gerekli tavsiyelerin yerine getirilmesi için yoğun çaba harcamaktayız.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.