Görme engelli bir bireyin İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından işletilen bir sosyal tesise yanında rehber köpeği olduğu için alınmadığına dair görüntüler sosyal medyada yer almıştır.
Ayrımcılık yasağı, uluslararası insan hakları hukukunun temelinde yer almakta ve pek çok uluslararası insan hakları sözleşmesinde özel olarak düzenlenmektedir. Birleşmiş Milletler (BM) Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin (EHİS) 2’nci maddesine göre: “Engelliliğe dayalı ayrımcılık, siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, medeni veya başka herhangi bir alanda insan hak ve temel özgürlüklerinin tam ve diğerleri ile eşit koşullar altında kullanılması veya bunlardan yararlanılması önünde engelliliğe dayalı olarak gerçekleştirilen her türlü ayrım, dışlama veya kısıtlamayı ve makul düzenlemelerin gerçekleştirilmemesini kapsamaktadır.”
EHİS’in 19’uncu maddesi, engelli bireylerin diğer bireylerle eşit koşullar altında toplum içinde yaşama hakkına sahip olduğunu ve engellilerin bu haktan eksiksiz yararlanabilmeleri ve topluma tam katılımlarını kolaylaştırmak için gerekli tedbirlerin etkin biçimde alınması yükümlülüğünü düzenleme altına almaktadır. İlgili Sözleşme’nin 20’nci maddesine göre Taraf Devletlerin engellilerin olanaklar çerçevesinde azami ölçüde bağımsız hareket edebilmesini sağlamak için etkin biçimde gerekli tüm tedbirleri alacağı ifade edilmiştir. Nitekim 7/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’un “Topluma dâhil olma” başlıklı 4/B maddesi “Engellilerin toplumdan tecrit edilmeleri ve ayrı tutulmaları önlenir. Engellilerin diğer bireylerle eşit koşullarda bağımsız olarak toplum içinde yaşamaları esas olup, özel bir yaşama düzenine zorlanamazlar. Engellilerin topluma dâhil olmaları ve toplum içinde yaşamaları amacıyla bireysel destek hizmetleri de dâhil olmak üzere ihtiyaç duydukları toplum temelli destek hizmetlerine erişimleri sağlanır.” hükmünü içermektedir.
Erişilebilirlik hem EHİS’in hem de 5378 sayılı Kanun’un dayandığı temel ilkelerden birini teşkil etmektedir. (EHİS) 9’uncu maddesinin birinci fıkrasında “Taraf Devletler engellilerin bağımsız yaşayabilmelerini ve yaşamın tüm alanlarına etkin katılımını sağlamak ve engellilerin diğer bireylerle eşit koşullarda fiziki çevreye, ulaşıma, bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemleri dâhil olacak şekilde bilgi ve iletişim olanaklarına, hem kırsal hem de kentsel alanlarda halka açık diğer tesislere ve hizmetlere erişimini sağlamak için uygun tedbirleri alacaklardır.” hükmü ile Taraf Devletlere bir pozitif yükümlülük olarak yüklenmiştir. 5378 sayılı Kanun’un “Genel esaslar” başlıklı 4’üncü maddesinin (d) bendinde de erişilebilirliğin engelli bireylerin bağımsız yaşayabilmesi ve topluma katılımı için gerekli olduğu vurgulanmıştır.
EHİS’in denetim organı olan Engelli Hakları Komitesi (EHK) erişilebilirlik hakkındaki 2 No’lu Genel Yorumu’nda “Erişilebilirliğin, Sözleşme’nin 19’uncu maddesinde belirtildiği üzere engelli bireylerin bağımsız yaşaması ve topluma eşit ve tam olarak katılması için ön koşul olması nedeniyle, fiziksel çevre, ulaşım, bilgi ve iletişim teknolojilerine ve kamuya açık tesis ve hizmetlere erişime izin verilmemesi ayrımcılık bağlamında görülmelidir.” şeklindeki yorumu ile fiziksel çevre, ulaşım ve kamuya açık tesis ve hizmetlere erişimin sağlanmamasını engelliliğe dayalı ayrımcılık yasağı kapsamında değerlendirmektedir (BM, EHK, Erişilebilirlik Hakkında Genel Yorum No:2, (CRPD/C/GC/2), para. 23).
Rehber köpekler I. Dünya savaşından sonra Almanya’da görme yetisini kaybeden askerler için kullanılmaya başlanmış ve ilk rehber köpek okulu 1916 yılında açılmıştır. Rehber köpekler, görme engelli bireylerin günlük aktivitelerinde onlara yardımcı olması için eğitilmiş köpeklerdir. Bu rehber köpekler engelli bireylerin bağımsız hareket edebilmelerini kolaylaştırarak sosyal hayata eşit koşullar altında tam ve etkin biçimde katılımlarına hizmet etmektedirler.
6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu’nun 3’üncü maddesinde hukuken tanınan hak ve hürriyetlerden yararlanmada “cinsiyet, ırk, renk, dil, din, inanç, mezhep, felsefi ve siyasi görüş, etnik köken, servet, doğum, medeni hâl, sağlık durumu, engellilik ve yaş” temellerine dayalı ayrımcılık yasaklanmıştır. 6701 sayılı Kanun kapsamında TİHEK’in ayrımcılık yasağını ihlal eden gerçek ve tüzel kişiler hakkında resen inceleme ve idari yaptırım uygulama yetkisi bulunmaktadır.
Temel misyonu insan onurunu esas alarak kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi olan Kurumumuz, söz konusu kurumsal misyonu çerçevesinde sosyal medyaya yansıyan olayı yakından takip etmektedir.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.