20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin kabul edildiği 1989 yılından bu yana her yıl küresel ölçekte kutlanmaktadır. Mezkûr Sözleşme; uluslararası insan hakları hukuku kapsamında çocukların temel hak ve özgürlüklerinin tanınması, korunması ve geliştirilmesine yönelik evrensel standartları belirleyen en kapsamlı hukuki metin olma vasfına sahiptir.
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme; çocuğun üstün yararının gözetilmesi, görüşlerini ifade etme ve katılım hakkı, yaşama ve gelişme hakkı ile ayrımcılık yasağı gibi temel ilkeleri ortaya koymaktadır. Bu kapsamda söz konusu Sözleşme; bahse konu ilkeler doğrultusunda taraf devletleri çocukların tüm insan haklarının korunması için gerekli adımları atmakla yükümlü kılmaktadır.
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme; çocukları bağımsız birer hak öznesi olarak kabul ederek, yetişkinlerle eşit haklara sahip bireyler olduklarını teyit etmektedir. Bu anlayış, yalnızca koruma odaklı yaklaşımların ötesine geçerek, çocukların aktif birer özne olarak haklarını talep edebileceklerini ve karar alma süreçlerine katılım sağlayabileceklerini vurgulamaktadır.
Ayrıca Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, çocuk haklarının hayata geçirilmesi noktasında taraf devletlere somut yükümlülükler getirmektedir. Eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, adalete erişim, istismar ve sömürüye karşı korunma gibi alanlarda asgari standartları belirleyen mezkûr Sözleşme, aynı zamanda çocuk hakları ihlallerine karşı etkili başvuru yollarının oluşturulması gereğine de işaret etmektedir. Söz konusu Sözleşme’nin ortaya koyduğu bu ilkelere paralel olarak, ülkemizde çocuk haklarının korunması ve geliştirilmesi için güçlü bir hukuki altyapı oluşturulmuş ve kapsamlı politikalar hayata geçirilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 41’inci maddesinde çocuk hakları anayasal güvence altına alınmış, ailenin ve çocuğun korunması devletin temel görevleri arasında sayılmıştır. Çocukların korunmasına yönelik kapsamlı bir çerçeve sunan 15/7/2005 tarihli ve 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu ile korunma ihtiyacı olan veya suça sürüklenen çocukların haklarının güvence altına alınması hedeflenmiştir. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı koordinasyonunda hazırlanan 2023-2028 Türkiye Çocuk Hakları Strateji Belgesi ve Eylem Planı da çocuk haklarının hayata geçirilmesi noktasında bütüncül bir yaklaşım ortaya koymuştur. Bu belge; çocukların eğitim, sağlık, sosyal koruma ve adalete erişim haklarının güçlendirilmesi, çocuk işçiliği ve çocuğa yönelik her türlü şiddetin önlenmesi, çocuk katılımının artırılması gibi alanlarda somut hedefler ve eylemler içermiştir.
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK); ulusal insan hakları kurumu, ulusal önleme mekanizması ve eşitlik kurumu olarak, çocuk haklarının korunması ve geliştirilmesi alanında önemli görev ve sorumluluklar üstlenmektedir. Bu kapsamda Kurumumuz; çocukların haklarından eşit bir biçimde yararlanmaları için ayrımcılık temelleri etrafında başvuruları inceleyip sonuçlandırmakta, raporlama çalışmaları yürütmekte, çocukların koruma altına alındığı mekânları düzenli olarak ziyaret etmekte ve toplumda çocuk hakları konusunda farkındalık oluşturmak amacıyla ilgili kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları ile iş birliği içinde çalışmaktadır.
20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü; Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin ortaya koyduğu ilke ve standartların küresel ölçekte hatırlanması, çocuk hakları konusunda farkındalık oluşturulması ve çocukların refahının geliştirilmesine yönelik taahhütlerin güçlendirilmesi için önemli bir fırsat sunmaktadır. Mezkûr Sözleşme'nin kabulünün üzerinden geçen 35 yıllık süreye rağmen çocuk hakları alanındaki ihlaller ve eşitsizlikler varlığını sürdürmekte, milyonlarca çocuk hâlâ temel haklarından mahrum kalmaktadır. Nitekim günümüzde küresel ölçekte yaşanan çatışmalar, ekonomik krizler, iklim değişikliği ve salgın hastalıklar gibi sorunlar; çocukların temel haklarına erişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum, uluslararası toplumun ve tüm paydaşların çocuk haklarının korunması ve güçlendirilmesi yönündeki yükümlülüklerini yerine getirmesi için daha fazla çaba gösterilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.
Tüm bu düşüncelerle TİHEK olarak, tüm çocukların temel hak ve özgürlüklerden eşit şekilde yararlanabildiği, onurlu bir yaşam sürdürebildiği bir dünya hedefiyle, ulusal ve uluslararası düzeydeki tüm paydaşları çocuk hakları ihlallerinin önlenmesi ve giderilmesi noktasında daha etkin adımlar atmaya davet ediyor; 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü’nü kutluyoruz.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.