Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları bağlamında çocuğun yüksek yararı ilkesi ile çocukların adalete erişimde karşılaştığı sorunları ele almak amacıyla “Türk Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Etkili Şekilde Uygulanmasının Desteklenmesi Avrupa Birliği - Avrupa Konseyi Ortak Projesi” kapsamında Kurumumuz, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa Konseyi iş birliğinde 9 Aralık 2024 tarihinde “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Çocukların Adalete Erişimi Çalıştayı’’ gerçekleştirilmiştir.
Çalıştay; Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi Başkanı William MASSOLIN, Başkanımız Prof. Dr. Muharrem KILIÇ, Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Basri BAĞCI’nın açış konuşmalarıyla başlamıştır.
Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi Başkanı William MASSOLIN konuşmasında; çocukların adalete erişiminin, haklarının ihlal edildiği veya göz ardı edildiği durumlarda adalet sistemine başvurmalarını ifade etmiş ve bu noktada adalet sisteminin çocukların ihtiyaçlarına göre uyarlanması gerektiğini belirtmiştir. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Çocuk Dostu Adalete İlişkin Rehber İlkeleri’ne göre çocuk adaletinin; erişilebilir, yaşa uygun, hızlı, özenli, çocuk ihtiyacına odaklı olması gerekliliğini ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde güvence altına alınan diğer hakları da gözetmesi gerektiğini ifade etmiştir.
Prof. Dr. Muharrem KILIÇ konuşmasında; fiziki ve bilişsel açıdan yetişkinlerin gelişim düzeyine henüz erişememiş olan çocukların, yetişkin karar vericiler karşısında, hak öznesi olarak savunmasız kaldığını, bu kırılgan çocukların, yetişkinlerden farklı hak ve özgürlüklere sahip olması gerekliliğini ifade etmiştir. Ulusal insan hakları kurumlarının çocukların adalete erişimindeki engellerin kaldırılmasında ve gelecekteki mağduriyetlerin önlenmesinde önemli birer aktör olarak varlıklarını sürdürdüklerini belirtmiştir. UNICEF verilerine göre Türkiye’de her yıl 500 bini aşkın çocuğun bir suç işlediği iddiasıyla veya suç mağduru ya da tanığı olarak adalet sistemiyle karşı karşıya kaldığını, bu sayıyı azaltmak amacıyla birçok kamu kurum ve kuruluşu tarafından adalet sistemi içerisinde çocuğun yüksek yararına yönelik politikalar üretmeye devam ettiğini sözlerine eklemiştir. 2023 yılında Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumuna (TİHEK) çocuk adına 64 başvuru yapılmış olduğunu; başvuranlardan 31’inin engelli çocuklar adına yapıldığını; bu 64 başvurunun 35’inin ayrımcılık yasağı, 21’inin insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, 1’inin ulusal önleme mekanizması, 7’sinin ise diğer başvuru konularını içerdiğini ifade etmiştir. TİHEK çalışmaları bünyesinde çocuk web sitesinin 20 Kasım 2024 tarihi itibarıyla erişime açıldığını, çocuk dostu karar yazım metodolojisi üzerine çalışmaların devam etmekte olduğunu belirtmiştir.
Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Basri BAĞCI konuşmasında; çocuğun yüksek yararı ilkesinin hem uluslararası hem de ulusal belgelerin temel prensiplerinde esas unsur olarak kabul edilmesi gerektiğini, Anayasa Mahkemesi içtihatlarında çocuğun yüksek yararı ilkesinin özellikle ebeveyn çocuk ilişkisi hususlarında öne çıkmış olduğunu belirtmiş; Anayasa Mahkemesi’nin çocuğun yüksek yararı ilkesini Anayasa’nın 20’nci maddesinde düzenlenen aile hayatına saygı hakkı ile ilişkilendirmekte olduğunu ifade etmiştir.
Açış konuşmalarının devamında, birinci oturumda Adalet Bakanlığı Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Daire Başkanı Meral GÖKKAYA, ikinci oturumda Ankara Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nesibe KURT KONCA’nın oturum başkanlığını üstlendiği iki oturum gerçekleştirilmiştir.
“Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Bağlamında Çocuğun Yüksek Yararı” başlıklı birinci oturumda Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Derya DOĞRU tarafından “AİHM Kararları Bağlamında Çocuğun Yüksek Yararı”, Anayasa Mahkemesi Raportörü Fatih ALKAN tarafından “AYM Kararları Bağlamında Çocuğun Üstün Yararı”, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Memduh Cemil ŞİRİN tarafından “Yargı Organlarının Çocuğun Yüksek Yararı İlkesine Yaklaşımına Dair Gözlemler” başlıklı sunumlar gerçekleştirilmiştir.
“Çocukların Adalete Erişiminde Karşılaştığı Sorunlar” başlıklı ikinci oturumda Adalet Bakanlığı Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Başkanlığı Çocuk Hizmetleri Daire Başkanı Emre ÖZCAN tarafından “Çocuk Adalet Sistemi ve Çocuğun İstismarı Suçunda Yargı Süreci”, Anayasa Mahkemesi Raportörü Elif ÇELİKDEMİR ANKITÇI tarafından “Temel Hak ve Özgürlükler Çerçevesinde Çocuğun Adalete Erişimindeki Sorunlar”, Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Yasama Uzmanı Zeynep DOĞRU ORUÇ tarafından “Çocuk Haklarının Korunmasında Meclis Denetimi ve Çocuk Hakları Alt Komisyonu” başlıklı sunumlar gerçekleştirilmiştir.