Birleşmiş Milletler (BM) Çevre Konferansı’nın gerçekleştirildiği 5 Haziran tarihi, 1972 yılından bu yana “Çevre Günü” olarak kutlanarak çevre sorunlarına dikkat çekme ve politika yapıcılarını, kamu kurumlarını, sivil toplum kuruluşlarını, ilgili tüm paydaşları ve bireyleri çevre konusunda adımlar atmaya teşvik etmek için önemli bir araç olma niteliği taşımaktadır. Çevre Günü’nün ilanından bugüne yarım asrı aşan süre boyunca, BM Çevre Programı (UNEP) tarafından çevre sorunları her yıl, farklı bir tema çerçevesinde gündeme getirilmektedir. 2024 yılında ise soruna değil, çözüme odaklanan bir sloganla “Toprağımız, geleceğimizdir; Biz, onaracak ve yenileyecek nesiliz!”(1) teması belirlenmiştir. Bu tema ile birlikte sorunların tespiti, nedenleri ve etkileri noktasında küresel konsensüse rağmen çevresel sorunların çözümüne yönelik somut adımlar atılması gerektiğinin kabullenildiği de görülmektedir.(2)

Tüm canlılar için yegâne yaşam alanı olan çevre, gün geçtikçe kendisine verilen zararlarla gündeme gelmektedir. Çevresel sorunların; insan haklarını, birçok boyutta ve şekilde etkilediği bilinen bir gerçektir. Çevre kirliliği ve iklim değişikliği gibi sorunlar başta olmak üzere çevre sorunları kişilerin yaşam, sağlık, barınma ve mülkiyet hakkı gibi temel hak ve özgürlükleri üzerinde ciddi olumsuzluklar meydana getirmektedir. İlk maddesindeki “İnsan çevresinin iki boyutu da –hem doğal olan hem insan eliyle yapılmış olan – başta yaşam hakkı olmak üzere temel insan haklarından yararlanmak için mutlaka gereklidir.” hükmüyle Stockholm Bildirisi; temiz havaya, temiz suya ve sağlıklı gıdaya erişimin, insanların sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesinin vazgeçilmez koşulları olduğunun normatif bir ifadesini teşkil etmektedir.

Çevre hakkı, uluslararası insan hakları hukuku ve ulusal hukukumuz tarafından güvence altına alınmış bir hak kategorisidir. Yine Stockholm Bildirisi’ne göre “Özgürlük, eşitlik ve kaliteli bir çevrede onurlu ve yeterli yaşam şartları sağlanmış olarak yaşamak insanların temel haklarıdır.” Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi’nde ise taraf devletler “çevre ve sanayi sağlığının her bakımdan iyileştirilmesi ve salgın hastalıkların önlenmesi, tedavisi ve kontrolü” noktasında yükümlü kılınmıştır. Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne bakıldığında ise “temel sağlık hizmetleri çerçevesinde (…) çevre kirlenmesinin tehlike ve zararlarını göz önüne alarak, hastalık ve yetersiz beslenmeye karşı mücadele edilmesi”, “ana-babalar ve çocukların çevre sağlığı konusunda temel bilgileri elde etmeleri ve bu bilgileri kullanmalarına yardımcı olunması” yine taraf devletlerin yükümlülüğü altındadır.

Anayasa’nın “Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması” başlığını taşıyan 56’ncı maddesindeki “Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.” ifadesiyle çevre hakkı anayasal bir hak olarak ihdas edilmiştir. Aynı maddenin ikinci fıkrasında “çevreyi geliştirmenin, çevre sağlığını korumanın ve çevre kirlenmesini önlemenin Devletin ve vatandaşların ödevi” olduğu ifade edilmiştir.

Temel misyonu insan onurunu temel alarak kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi olan Kurumumuz; sürdürülebilir bir gelecek için gerekli tüm adımların atıldığı, çevre sorunlarının ve iklim değişikliğinin yıkıcı etkilerinin ortadan kaldırılmasına yönelik faaliyetlerin güçlendirildiği bir dünya temennisiyle 5 Haziran Dünya Çevre Günü’nü kutlamaktadır.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.