Savaşlar, iç çatışmalar, ekonomik ve siyasi istikrasızlıklar nedeniyle evlerinden, ülkelerinden kaçmak zorunda kalan insanların sayısı her geçen yıl artmaktadır. Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre son beş yılda, meydana gelen 15 çatışma, dünya genelinde milyonlarca kişi için büyük trajedilere yol açmıştır. Buna göre 2023 Haziran sonu itibarıyla dünya genelinde çatışma ve zulüm nedeniyle yerinden edilen kişi sayısı 110 milyon civarındadır. Dünyada yaklaşık 36.4 milyon mülteci, 6.08 milyon sığınmacı kaydedilmiştir. Bunun yanında vatandaşlıktan çıkarıldığı için eğitim ve sağlık gibi temel haklara dahi erişimleri engellenen çok sayıda vatansız insan da bulunmaktadır.(1)

Mülteci kavramı en geniş haliyle BM Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme’nin 1’inci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre meydana gelen olaylar sonucunda ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden, zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle, yararlanmak istemeyen; yahut tabiiyeti yoksa ve bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen kişilere mülteci denilmektedir.(2)

Sözleşmeyle mültecilerin hukuki, sosyal ve ekonomik statülerine ilişkin pek çok husus düzenlenmiştir. Bu çerçevede kesin olarak tanımlanmış belirli koşullar dışında sınır dışı edilmeme hakkı; çalışma hakkı; kamusal yardım ve yardım alma hakkı; mahkemelere erişim hakkı; barınma hakkı; din özgürlüğü hakkı; bir akit devletin topraklarına yasa dışı giriş nedeniyle cezalandırılmama hakkı; eğitim hakkı; kimlik ve seyahat belgesi alma hakkı genel olarak yer alan Sözleşme’de yer alan haklardır.

Türkiye, yerinden edilmek zorunda bırakılan pek çok ülkeden insana ev sahipliği yapmaktadır. Bu kapsamda yaklaşık 3,1 milyon Suriyeli, Türkiye’de geçici koruma statüsü kapsamında bulunmaktadır.(3) Türkiye, diğer tüm ülkelere kıyasla gerek uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirme, gerekse de üstüne düşen insani vazifelerini gerçekleştirme bakımından tüm insanlığa tam bir insanlık dersi vermektedir.

BM Genel Kurulu tarafından 4 Aralık 2000 tarihinde alınan karar gereği her yıl 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü olarak kutlanmaktadır. Bu vesileyle mültecilerin durumuna dikkat çekmek, sahip oldukları haklar konusunda farkındalık oluşturmak amaçlanmaktadır. BM tarafından her yıl bir tema belirlenerek bu çerçevede Dünya genelinde etkinler düzenlenmesi hedeflenmektedir. 2024 yılı Dünya Mülteciler Günü teması “EVİMİZ” olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda “Dünya” tüm insanlık aleminin ortak yaşam alanı olarak vurgulanmaktadır.

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu olarak, 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü’nde, başta Gazze olmak üzere dünyanın pek çok yerinde uygulanan ve insanların mülteci durumuna düşmesine neden olan insan hakları ihlallerine son vermeye, tüm insanlık olarak insan onurunu korumaya, yerini terk etmek zorunda kişilerin karada veya denizde ölüme terk edilmediği bir dünya düzeni oluşturmaya davet ediyoruz.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.