Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) tarafından "Yaşlı Hakları ve Hak Temelli Yaklaşımlar: Koruma ve Politika Perspektifleri" paneli düzenlendi.
Panelin açılışında konuşan Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Başkanı Fahrettin Altun, yaşlı haklarını müzakere etmek, bu alandaki ayrımcılık başta olmak üzere sorunları tespit etmek ve çözüm yollarını ele almak için bir araya geldiklerini söyledi.
Dünya Yaşlılar Günü'nün idrak edildiği haftada olduklarını belirten Altun, TİHEK olarak "Yaşlılar İçin Hak Temelli Rehber" hazırladıklarını duyurdu.
TİHEK'in insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, ayrımcılıkla mücadele edilmesi, işkence ve kötü muamelenin engellenmesi misyonları çerçevesinde eğitim, bilgilendirme ve farkındalık faaliyetleri yürüttüğünü anlatan Altun, kurumun bu zamana kadar birçok rehber ve rapor çalışması yaptığını aktardı.
- "Son 5 yılda yaşlı nüfusumuz yüzde 20'den fazla arttı"
Dünya nüfusunun hızla yaşlandığını, Birleşmiş Milletler (BM) 2024 verilerine göre dünyada 65 yaş üstü nüfusun 833 milyona ulaştığını vurgulayan Altun, "Önümüzdeki 30 yılda bu sayının 2'ye katlanması öngörülüyor. 2050 yılında 1,5 milyar yaşlı nüfustan söz ediliyor. Bu artış bütün dünyada hızla devam ediyor. Ülkemiz de bu süreçten azade değil. Son 5 yılda yaşlı nüfusumuz yüzde 20'den fazla arttı. Bu çok dramatik bir veri ve bugün 9 milyonu geçti. Demografik dönüşümü burada en somut şekilde görüyoruz." diye konuştu.
Altun, yaşlanan nüfusla birlikte insan hakları gündemine yeni unsurların eklendiğini, bakım hizmetlerine erişim, toplumsal hayata ve kamusal alana katılım, güvenlik, yaşam boyu öğrenme gibi alanların evrensel insan hakları bileşenlerine dönüştüğünü aktardı.
Dünyada ve Türkiye'de yaşlılara yönelik birçok faaliyet yürütüldüğünü ifade eden Altun, TİHEK'in yaşlı hakları konusunda bilgilendirme ve farkındalığı artırmak, yaş ayrımcılığıyla mücadelede mevzuat çalışmalarını yürütmek, uluslararası iş birliklerini geliştirmek ve bağımsız izleme kurumlarına yapılan başvurulara ilişkin verileri yaş temelinde ayrıştırmak gibi görevler üstlendiğini dile getirdi.
Yaşlıların tüm dünyada çeşitli şekillerde ayrımcılığa maruz kaldığını belirten Altun, şöyle konuştu:
"Ne yazık ki yaşlılar tüm dünyada, yaşa bağlı önyargılar nedeniyle ayrımcılığa maruz kalabilmekte. Hak ihlallerinde gerekli destek mekanizmalarına ulaşmakta zorluk çekmekte, sömürü, şiddet, ihmal, istismar ve kötü muamele ile karşı karşıya kalabilmektedir. Maruz kaldığımız küresel kültürel hegemonya, yaşlanma biçimlerini tek-tipleştirmekte, yaşlı bireyleri kimliksizleştirmekte ve onların özgün hikayelerini değersizleştirmektedir. Bize düşen, yaşlıları nesneleştiren, pasifleştiren bu yaklaşım karşısında onların haklarını, onurlarını korumak, toplumsal katılımlarını güçlendiren bir anlayışı hakim kılmak ve buna uygun somut politikaların hayata geçmesine yönelik çalışmalar yapmaktır."
- "Yaş nedeniyle ayrımcılığa uğrayanlar TİHEK'e başvurabilir"
TİHEK'in yaşlı haklarının korunması ve ihlallerin önlenmesi noktasında önemli çalışmalar yaptığını anlatan Fahrettin Altun, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Bugün bir araya gelmemize vesile olan Yaşlılar İçin Hak Temelli Rehber de bu çalışmalar zincirinin son ve kıymetli bir halkasıdır. Yaşlılar İçin Hak Temelli Rehber ile yaşlı bireylerin hak temelli bir yaklaşımla bilgilendirilmesini arzu ediyoruz, destek mekanizmalarına erişimlerinin kolaylaştırılmasını hedefliyor ve insan onuruna yaraşır bir yaşam sürdürebilmeleri için toplumsal farkındalığın artırılmasını amaçlıyoruz."
Yaş temelinde ayrımcılığın yasak olduğunu, bu nedenle yaş nedeniyle ayrımcılığa uğrayan herkesin TİHEK'e başvuru hakkı bulunduğunu vurgulayan Altun, başvuruların titizlikle incelenerek Kurulda karara bağlandığını ifade etti.
TİHEK'in ulusal önleme mekanizması görevinin olduğunu da belirten Altun, huzurevleri ile yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezlerine haberli ve habersiz ziyaretler düzenlediklerini, ceza infaz kurumları, nezarethaneler ve geri gönderme merkezlerinde de yaşlı bireylerin karşı karşıya kalabileceği hak ihlallerini titizlikle incelediklerini ve raporladıklarını vurguladı.
Panelde, hızla artan yaşlı nüfusun, sağlık, sosyal hizmetler, güvenlik ve dijital erişim gibi çok boyutlu ihtiyaçlarını birlikte analiz edeceklerini belirten Altun, yaşlı bireylerin haklarının korunması ve yaşam kalitelerinin artırılması konusunda toplumsal farkındalık oluşturmayı hedeflediklerini sözlerine ekledi.
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) İkinci Başkanı Muhammet Ecevit Carti de Türkiye’de ve dünyada yaşlı nüfusun artışıyla birlikte ekonomik, sosyal ve sağlık alanlarında derin etkiler yaratacak önemli bir demografik dönüşümün yaşandığını belirterek, TİHEK tarafından hazırlanan “Yaşlılar İçin Hak Temelli Rehber”in, 2025 Dünya Yaşlılar Günü’nde yaşlılara hediye edilmek üzere hazırlandığını ifade etti
Türkiye’de yaşlı nüfus oranının son yıllarda hızla arttığını vurgulayan Carti, “Bu artış yalnızca demografik bir veri değil, aynı zamanda sosyal, hukuki ve etik boyutlarıyla hak temelli bir yaklaşımı zorunlu kılan bir gerçekliktir” dedi.
Yaşlanmanın yalnızca biyolojik bir süreç değil, aynı zamanda sosyal ve çevresel faktörlerle şekillenen çok boyutlu bir olgu olduğunu dile getiren Carti, yaş ayrımcılığı, sosyal izolasyon ve hizmetlere erişimde eşitsizlik gibi risklerin daha fazla gündeme geldiğini söyledi.
Hazırlanan rehberin, yaşlıların günlük yaşamlarında karşılaştıkları zorlukların aşılmasına katkı sunmayı, sahip oldukları hakları açık, anlaşılır ve erişilebilir biçimde ortaya koymayı hedeflediğini belirten Carti, rehberin ayrıca kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları için yol gösterici bir kaynak niteliği taşıdığını ifade etti.
Açılış konuşmalarının ardından oturum Başkanlığını TİHEK Üyesi Selma Öztürk Pınar'ın üstlendiği panel, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürü Dr. Yasin Akar, Doç. Dr. Şerif Esendemir ve Doç. Dr. Burcu Özdemir Ocaklı'nın katılımıyla gerçekleştirildi.
