Sosyal medyada yer alan ve Covid-19 salgını sürecinde ceza infaz kurumlarında yaşandığı ileri sürülen bazı olaylar üzerine Kurumumuz tarafından yerine getirilen çalışmalarla ilgili ifadeler sonrasında açıklama yapma ihtiyacı hâsıl olmuştur.
6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanununda da açıkça ifade edildiği üzere idari ve mali özerkliğe sahip, özel bütçeli ve kamu tüzel kişiliğini haiz bir kurum olan TİHEK, diğer görevlerinin yanında İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsanî veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol hükümleri çerçevesinde ulusal önleme mekanizması olarak görev yapmaktadır.
Bu kapsamda;
İşkence ve kötü muamele ile mücadele etmek ve bu konuda çalışmalar yapmak.
Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin ulusal önleme mekanizması kapsamındaki başvurularını incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve sonuçlarını takip etmek.
Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları yerlere haberli veya habersiz düzenli ziyaretler gerçekleştirmek, bu ziyaretlere ilişkin raporları ilgili kurum ve kuruluşlara iletmek, Kurulca gerekli görülmesi durumunda kamuoyuna açıklamak, ceza infaz kurumları ve tutukevleri izleme kurulları, il ve ilçe insan hakları kurulları ile diğer kişi, kurum ve kuruluşların bu gibi yerlere gerçekleştirdikleri ziyaretlere ilişkin raporları incelemek ve değerlendirmek,
Görev ve yetkilerini haizdir.
Bu bağlamda;
İşkence ve kötü muamele ile mücadele çalışmalarında bulunmakta, Alıkonulma ve koruma merkezi idarecilerine farkındalık artırıcı eğitimler verilmekte, BM İşkencenin Önlenmesi Alt Komitesi, Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi ve diğer ilgili Uluslararası Kuruluşlarla ilişkiler kurarak etkili bir Ulusal Önleme Mekanizması olma yönünde ciddi çaba sarf edilmektedir.
2017 yılından günümüze kadar 69 adet önleyici ziyaret gerçekleştiren TİHEK hem kurum idarelerine hem de ilgili otoritelere işkence ve kötü muameleye sebep olabilecek uygulamaları düzeltici veya diğer tutulma koşullarını iyileştirici tavsiyelerde bulunmakta, tavsiyelerini takip ziyaretleri ve diğer etkili yollarla takip etmektedir. Tavsiyelere uyum oranı ise yüksektir.
Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin ulusal önleme mekanizması kapsamındaki başvuruları özelinde;
Çoğunlukla cezaevlerinden gelen başvurularda özgürlüğünden mahrum bırakılanlar, cezaevi koşulları yönünden yakınmalarda bulunup cezaevi idarelerinin uygulamalarının ihlallere neden olduğunu iddia etmektedirler. Kurumumuz iddialara konu hususlarda gerek Adalet Bakanlığı’ndan gerek kurum idaresinden ve ilgili diğer kuruluşlardan bilgi ve belge talep etmekte, gerekse yerinde incelemelerde bulunarak iddia konularını titiz biçimde incelemektedir. Yürütülen incelemeler kapsamında her türlü bilgi belgeye ulaşma, tanık dinleme ve bilirkişiye başvurma yetkileri Kanunla Kuruma verilmiş olup eldeki bütün veriler ışığında hak temelli yaklaşım çerçevesinde başvurular değerlendirilmektedir. Yapılan incelemelerin sonucunda ilgili idarelere varsa ihlallerin giderilmesi için konunun tekrar incelenmesi ve uygulamanın düzeltilmesi önerilmektedir. Gerektiğinde Kanun kapsamında uzlaşma teklif edilmekte ve varsa mağduriyetlerin giderilmesi istenmektedir. Nitekim Türkiye İnsan Hakları Ve Eşitlik Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’ in yürürlüğe girdiği 24 Kasım 2017 tarihinden bu yana toplamda 27 adet başvuranın iddiaları kapsamında yürütülen incelemeler uzlaşma ile sonuçlanmış, ihlaller önlenmiştir.
Kurumumuzun başvuru incelemesi ve ziyaret görevi sırasında ilgili kurumlarla Kanun ve bağlı olunan diğer mevzuat kapsamında yaptığı yazışmalar ve bildirimler neticesinde ilgili kurumlarca detaylı araştırmalar ve incelemeler yapılmakta, ayrıntılı inceleme raporları gönderilmekte, hatta sorumlular hakkında Cumhuriyet Başsavcılıkları tarafından soruşturmalar açılabilmektedir. İşkence ve kötü muamelenin önlenmesi anlamında etkili soruşturmaların yürütülmesi görevi bulunan Cumhuriyet Başsavcılıklarına elde ettiği bulguları geciktirmeksizin ileten TİHEK, Bağımsız Yargı organlarının harekete geçmesini sağlayarak cezasızlıkla da mücadele etmektedir.
Özgürlüğünden alıkonulan ya da koruma altına alınan kişilerin bulunduğu yerlerde COVID-19 kapsamında alınan ve alınması gereken önlemler özellikle BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, Dünya Sağlık Örgütü, BM İşkencenin Önlenmesi Alt Komitesi, Avrupa İşkenceyi ve İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele ve Cezayı Önleme Komitesi tarafından hazırlanan rehberler de dikkate alınarak Kurumumuz tarafından yakından takip edilmektedir. Konu bağlamında TİHEK tarafından dikkate alınan başlıca hususlar "COVID-19 Salgınıyla Mücadelede Ulusal Önleme Mekanizması ve İnsan Hakları" başlığı altında kurumsal web sayfamızda kamuoyu ile paylaşılmıştır.
Ayrıca, Covid-19 salgını bağlamında; alınan tedbirler kapsamında değerlendirilmek üzere başta Birleşmiş Milletler İşkenceye Karşı Alt Komite, Avrupa İşkencenin Önlenmesi Alt Komitesi’nin üye devletlere tavsiyeleri olmak üzere diğer açıklama ve bilgiler bir tavsiyeler bütünü halinde tüm alıkonulma merkezlerinin otoritelerine gönderilerek alıkonulma ve tutulma merkezlerinde alınan tedbirler başta olmak üzere bilgi verilmesi istenmiştir. Covid-19 nedeniyle müracaat alınacağı kamuoyuna bildirilmiş olup bahse konu müracaatlar alınan tedbirler kapsamında değerlendirilmesi için ivedilikle ilgili otoritelere bildirilmektedir.
Öte yandan, İşkenceye karşı sıfır tolerans ilkesini benimseyen, Covid-19 salgını nedeniyle gerekli tedbirlerin alındığını ifade eden kamu kurum ve kuruluşları hakkında mağduru belli olmayan soyut iddialarda bulunmak, işkence ve kötü muameleye karşı mücadelede ziyadesiyle önemli olan işbirliği zemininden uzaklaştırıcı mahiyettedir. Anayasa’da ifade edildiği üzere hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyetinde her türlü olağanüstü halde dahi başvuru yolları açıktır. İlgililerin Cumhuriyet Başsavcılıkları başta olmak üzere muhatap kurumlarına başvuruları mümkün olup bu husus etkili başvuru hakkı kapsamındadır. Her türlü hukuk dışı muamele ve uygulama ile kendi görev alanı kapsamında mücadele eden TİHEK ise kendisine bildirilen somut iddiaları araştırmakta, ilgili kurum ve kuruluşlarına bildirmektedir.
Bu kapsamda, özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin ulusal önleme mekanizması kapsamındaki başvurularını incelemekle görevli olan Kurumumuz, başvuru koşullarını taşıyan tüm iddiaları titizlikle değerlendirmekte, insan haklarının ihlal edildiğine yönelik somut vakaları resen inceleme kapsamına almaktadır. Söz konusu iddialar ivedilikle Adalet Bakanlığı ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla da paylaşılmakta ve bu iddiaların takibi Kurumumuzca sürdürülmektedir.
Kamuoyuna saygı ile duyurulur.